Dış gebelik (ektopik gebelik) nedir?

Dış gebelik, hamileliğin rahim dışında, vücutta farklı bir yerde yerleşmiş olmasıdır. Tüm hamileliklerin %1-2’sinde gebelik rahim dışında farklı bir doku içine yerleşmektedir. Bir dönem oldukça tehlikeli ve hayatı tehdit eden bir durum iken, günümüzde gelişmiş tanı ve tedavi yöntemleri sayesinde dış gebelik ölümcül bir problem olmaktan çıkmıştır.

Dış gebelik (ektopik gebelik) nasıl olur?

Hamilelik, bir kadının yumurtasının bir erkeğin spermiyle birleşmesiyle başlar. Bu hücreler, “embriyo” adı verilen daha büyük bir hücre grubuna dönüşür. Normal bir hamilelikte, embriyo uterusun iç yüzeyine yapışır ve daha sonra bir bebeğe dönüşebilir. Dış gebelikte bir kadının yumurtası, erkeğin spermiyle birleşerek bir embriyo oluşturur. Ancak embriyo, rahmin iç yüzeyine yapışmaz. Bunun yerine vücutta tutunmaması gereken bir yere yapışır ve büyümeye başlar. Embriyo büyüdükçe ağrı ve kanamaya neden olabilir ve başka sorunlara yol açabilir. Bu sorunlardan bazıları yaşamı tehdit edebilir.

Dış gebelik nerede olur?

Çoğu ektopik gebelikte embriyo, yumurtalıkları rahime bağlayan tüplerden bir tanesine tutunur. Nadir durumlarda, embriyo rahim ağzına, yumurtalıklara veya karnın içine de yapışabilir. Çok daha nadir olarak aynı anda hem rahim içinde, hem de rahim dışında yerleşmiş embriyolar bulunabilir ki buna “heterotopik gebelik” denmektedir.

Dış gebelik neden olur?

Bazı kadınların dış gebelik geçirme şansı diğer kadınlardan daha yüksektir. Tüplerin herhangi bir neden ile hasarlandığı durumlarda dış gebelik ihtimali artar. Bu duruma en sık yol açan nedenler tüplere ilişkin geçirilmiş enfeksiyonlar veya ameliyatlardır. Ayrıca daha önce dış gebelik geçirmek, sigara içmek ve hamile kalmak için alınan tedaviler de dış gebelik ihtimalini artırmaktadır.

Bazı gebelikten korunma yöntemlerinin de dış gebelik ihtimalini artırdığı bilinmektedir. Tüplerin bağlandığı olgularda nadiren gebelik gelişebilir ki, böyle bir durum varlığında dış gebelik olasılığı yüksektir. Ayrıca rahim içi araç (spiral) varlığında da dış gebelik ihtimali artmaktadır.

Dış gebeliğin belirtileri nelerdir?

Gebelik rahim dışında yerleşmiş olsa da, benzer gebelik bulguları gözlenebilir. Adet gecikmesi ve bulantılar hastaların bir kısmında gözlenmektedir. Bununla birlikte dış gebelik olmasına rağmen vajinadan kanama varlığında hastalar yanlış bir kanı ile adet gördüklerini düşünebilirler. Bu nedenle adet görmüş olmak dış gebelik ihtimalini ortadan kaldırmaz. Dış gebelikte en sık gözlenen bulgu ağrıdır ve genellikle alt karın veya kasık ağrısı şeklindedir. Eğer dış gebelik kitlesi karın içinde yırtılacak olursa, şiddetli bir ağrı ile birlikte baş dönmesi ve bayılma gerçekleşebilir.

Dış gebelik tanısı nasıl konur?

İlk önce gebelik olup olmadığı belirlenmelidir. Bazen aynı bulguları veren başka bir tablo ile klinik durum karışabilir. Bu nedenle öncelikle kanda gebelik testi (beta-hCG) yapılarak gebelik var mı, yok mu anlaşılmalıdır. Eğer gebelik testi pozitif ise, hamileliğin rahim içinde mi, dışında mı olduğunu anlamak için ultrason (ses dalgaları ile doku ve organların değerlendirildiği bir test) yapılmalıdır. Eğer rahim içinde gebelik yok ise muhtemelen bir dış gebelik söz konusudur. Bazı durumlarda dış gebelik tanısı çok kolaylıkla konabilirken, bazı durumlarda testlerin tekrar edilmesi gerekebilir.

Dış gebelik nasıl tedavi edilir?

Dış gebelikler çok nadiren kendiliğinden ortadan kaybolur. Ayrıca bir dış gebeliğin olması gereken yere, yani rahim içine nakledilmesi de mümkün olmadığından bulunduğu yerden ilaçlar veya ameliyat ile çıkarılması gerekmektedir. Tedavi şekli hastanın bulgularına, embriyonun büyüklüğüne ve testlerin sonuçlarına bağlı olarak değişir.

• İlaç tedavisi (Metotreksat) – Embriyonun büyümesini durdurarak, küçülmesini ve kaybolmasını sağlar. Kas içine enjeksiyon şeklinde tek bir seferde uygulanabileceği gibi birkaç gün ara ile birkaç ilaç uygulaması yapılabilir. Enjeksiyon sonrası karın ağrısı ve kramplar olabilir. Böyle bir durumda ağrı kesici almadan doktorunuza danışın, çünkü bazı ağrı kesiciler ilacın etkinliğini değiştirebilir. İlaç tedavisi öncelikli yaklaşım olmakla birlikte, hastanın durumunun ilaç almaya uygun olması gerekmektedir. Ayrıca ilaç tedavisi genel olarak ameliyata göre daha uzun sürede sonuç verir. Tedavinin sonuçları kanda gebelik testi (beta-hCG) ile takip edilir. Beta-hCG düzeyi sıfırlanıncaya kadar takibe devam edilmelidir. Bazen ilaç tedavisine rağmen dış gebelik kitlesinde büyüme ve yırtılarak kanama meydana gelebilir; böyle bir durumda acil ameliyat ihtiyacı vardır.
• Cerrahi tedavi – Ameliyat ile embriyonun bulunduğu yerden alınmasıdır. Özellikle dış gebeliğin karın içinde yırtıldığı ve karın içine kanamanın olduğu durumlarda cerrahi tedavi gereklidir. Bazen hastalar ilaç tedavisine uygun olmayabilir, ilaç tedavisi etkisiz kalabilir veya hasta uzun süreli bir takip yerine hızlı sonuç veren ameliyatı tercih edebilir. Böyle bir durumun varlığında da cerrahi tedavi uygulanmaktadır. Dış gebelik ameliyatı açık veya kapalı (laparoskopik) olarak yapılabilir. Laparoskopik yöntem açık cerrahi ile karşılaştırıldığında daha az ağrıya neden olurken, iyileşme daha kısa sürede gerçekleşir. Ameliyat esnasında dış gebeliğin yerleşmiş olduğu organın (sıklıkla tüpler) onarılması mümkün ise onarım gerçekleştirilir. Ancak onarılamayacak kadar hasarlı bir tüp varlığında doktorunuz embriyo ile birlikte tüpleri de alabilir. Bu durumda, aynı yerden tekrar dış gebelik oluşmasının önüne geçilmiş olur. Ayrıca başka gebelik istemeyen hastalar için de, ameliyat esnasında diğer tüpün bağlanması ile etkin bir korunma sağlanmış olur. Nadiren cerrahi sonrasında karın içinde bebeğe ait dokular kalmış olabilir. Bu durum beta-hCG takibi ile anlaşılır ve metotreksat ile tedavi edilir.

Dış gebelikten korunmak mümkün mü?

Birçok kadın için dış gebeliği önlemek mümkün değildir. Bununla birlikte dış gebeliğe neden olabilecek etkenlerin ortadan kaldırılması veya azaltılması ile dış gebeliğin önlenmesi mümkün olabilir. Bunun için cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmak, sigarayı bırakmak, spiral varsa başka bir korunma yöntemini kullanmak faydalı olabilir.

Dış gebelik geçirdim, ilerde bebeğim olabilir mi?

Dış gebelik geçiren pek çok kadın, sonraki hamileliklerinde normal bir gebelik geçirip, çocuk sahibi olmaktadır. Ancak daha önce dış gebelik geçiren kadınlarda yeniden dış gebelik ihtimali daha yüksek olduğundan, hamile kaldığınızda mutlaka doktorunuz ile görüşün ve mevcut gebelik için her şeyin yolunda olduğundan emin olun.