Yumurtalık kisti nedir?

Bir çok kadın yumurtalık kisti olduğu haberini aldığında bunun kötü huylu (kanser) olabileceği endişesini taşır ancak gerçekte yumurtalık kisti çok nadiren kötü huyludur.

Her kadında 2 adet yumurtalık bulunur ve her ay yumurtalıklardan birinden bir adet yumurta hücresi atılmaktadır. Yumurta hücreleri, yumurtalık içinde içi sıvı dolu bir kese içinde büyür ve olgunlaşırlar. Bu sıvı dolu keseye “follikül” adı verilir.

Yumurtalık kistlerinin belirtileri nelerdir?

Birçok kadının, yumurtalığında kisti olmasına karşın herhangi bir şikayeti yoktur. Bu nedenle birçok kadında teşhis genellikle başka bir neden ile doktora başvurulduğunda tesadüfen konur. Bununla birlikte, yumurtalık kistlerine bağlı olarak en sık kasık ağrısı ve alt karın bölgesinde baskı hissi gözlenir. Ağrının belirli bir özelliği yoktur; gelip geçici olabilir. Ayrıca düzensiz adetlerin yumurtalık kistleri ile ilişkisi olabilir.

Bazen yumurtalık kistleri karın içinde patlayabilir veya yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olabilir. Böyle bir durumda çok şiddetli ve genellikle geçmeyen kasık ve karın ağrısına neden olurlar.

Yumurtalık kisti nedeni nedir?

Birçok nedeni olabilir ancak en sık nedenler aşağıda sıralanmıştır:

• Follikül kisti – Follikül, yumurta hücresinin içinde büyüdüğü ve olgunlaştığı içi sıvı dolu keseciğe verilen isimdir. Bu sıvı dolu kesecik, adetin ortasında yırtılır ve yumurta hücresi atılır. Eğer follikül yırtılmazsa (yumurta atılmazsa), kese büyümeye devam edebilir ve yumurtalık içinde bir kist meydana gelir. Kadınlarda en sık gözlenen yumurtalık kisti budur.
• Gebelik – Gebelik gerçekleştiğinde follikül içindeki hücreler form değiştirerek içi sarımsı renkte bir madde ile dolu bir kist meydana getirirler. Bu kist, bebeğin anne rahmine tutunması için gereken hormonları salgılamaya devam eder ve birkaç ay içinde kendiliğinden yok olur.
• Kanamalı kist – Follikülün yırtılmasının ardından bazı kadınlarda yumurtalık içine kanama olabilir ve yumurtalık içinde içi kan ile dolu bir kesecik ortaya çıkar.
• Dermoid kist – Özellikle ilk 30 yaş içinde sık gözlenen yumurtalık kistlerinden biridir. Diğer kistlerden farklı olarak içinde kıl, kemik, diş ve yağ doku bulunabilir. İyi huylu bir kist olmasına karşın, yumurtalığın kendi etrafında dönmesine ve yumurtalığa olan kan akımının bozulmasına neden olabilir. Böyle bir durumda acil ameliyat gerekir ve kist çıkarılarak yumurtalığın tekrar eski haline döndürülmesine ihtiyaç vardır. Ancak bazen geç kalınırsa, yumurtalığın alınması gerekebilir.
• Çikolata kisti – Endometriozis hastalığına bağlı olarak yumurtalık içinde eski kan birikimi olur ve bu kist çikolata kisti (endometrioma) olarak adlandırılır. Çikolata kistleri genellikle iyi huyludur ancak şiddetli kasık ağrısı yapabilir veya gebe kalmayı güçleştirebilir.
• Polikistik over (PCOS) – Polikistik over hastalarında yumurtalık içinde, küçük boyutlarda birçok kist bulunmaktadır. Bu hastalarda her ay yumurta hücresi gelişimi olmadığından, adet düzensizlikleri (genellikle gecikme), tüylenme, sivilce oluşumu ve gebe kalmakta güçlük ortaya çıkabilir. Polikistik over sendromunda mevcut kistler tedavi edilmez ancak ortaya çıkan belirti ve şikayetlere yönelik tedavi yapılır.
• Enfeksiyona bağlı kist – Yumurtalıkları ve tüpleri içine alan enfeksiyonlarda karın içinde apse gelişimi ve kist ortaya çıkabilir (tubo-ovaryan apse). Genellikle hastanın yaygın karın ve kasık ağrısı ile birlikte yüksek ateşi olur. Kan testlerinde enfeksiyona ait bulgular gözlenir.

Yumurtalık kisti nasıl teşhis edilir?

Ultrason ile…

Özellikle evli veya ilişkisi bulunan kadınlarda vajina içinden yapılan ultrason ile teşhis daha net ve güvenli bir şekilde yapılabilmektedir. Bekar kadınlarda ise karından yapılan ultrason ile tanı konur. Ancak eğer karından ultrason yapılacak ise idrara sıkışık olmak gerekir ki yumurtalıklar diğer karın içi organlardan ayırt edilebilsin. Yumurtalık kistleri için nadiren tomografi (CT) veya manyetik rezonans inceleme (MRI) gibi daha gelişmiş görüntüleme tekniklerine ihtiyaç duyulur.

Yumurtalık kistleri için genellikle bir kan testi yoktur ancak bazen şüpheli veya menopoz döneminden sonra gözlenen kistlerde iyi huylu, kötü huylu ayrımının yapılabilmesi için “CA125” adı verilen bir test istenebilir. CA125 testi erken dönemdeki bir yumurtalık kanserinde normal seviyede olabilir. Ayrıca, unutulmamalıdır ki, CA125 yüksekliği çoğu kez normal nedenlere bağlıdır (adet görmek, gebelik vb).

Yumurtalık kistlerinde kadının yaşının önemi var mı?

Evet. Menopoz yaşından sonra ortaya çıkan kistler ile ergenlik dönemi öncesinde gelişen kistler kötü huylu olması açısından şüpheli kistler olarak bilinir ve daha yakından takip edilmeli veya tedavi edilmelidir. Bununla birlikte hem menopoz dönemindeki kistler, hem de ergenlik öncesi gözlenen kistlerin çoğu iyi huylu kistlerdir.

Yumurtalık kisti nasıl tedavi edilir?

Her yumurtalık kisti tedavisinin yapılmasına gerek yoktur. Bazı yumurtalık kistlerinde sadece birkaç ay beklemek bile kistin kaybolması için yeterli olabilir. Bu süreçte, kistin küçülüp küçülmediği ultrason ile kontrol edilir. Eğer kist küçülmez veya boyutlarında büyüme gözlenirse tedavi uygulanabilir.

Yumurtalık kistlerinde 2 tür tedavi bulunmaktadır:

1. Doğum kontrol hapları – Bu ilaçlar genellikle yeni bir kist oluşmasına engel olurlar. Kendiliğinden kaybolma özelliği olan kistler için doğum kontrol haplarının kullanılmasına genellikle gerek yoktur.

2. Ameliyat – Kist veya tüm yumurtalık cerrahi olarak çıkarılır. Yumurtalıkların tamamen alınması genellikle menopoz döneminden sonra gözlenen kistlerin tedavisinde uygulanır. Kist nedeniyle uygulanacak cerrahi işlemler temel olarak ikiye ayrılır:

• Laparoskopi – Kistin iyi huylu olduğu düşünülüyorsa uygulanır. Göbek deliğinden yerleştirilen bir kamera ile karın içindeki organlar, yumurtalıklar ve kist görüntülenir ve takiben kist duvarı yumurtalık dokusundan ayrılarak çıkarılır. Nadiren tüm yumurtalığın alınması gerekebilir. Böyle bir durumda kist patlatılmadan özel bir torba içine konur ve ardından karın boşluğu dışına çıkarılır.
• Laparotomi – Açık ameliyat ile karın boşluğuna girilir. Özellikle, kistin kötü huylu olduğu düşünülüyorsa açık cerrahi tercih edilebilir. Çünkü kötü huylu kistlerde, kist çıkarılırken patlarsa, kötü huylu hücrelerin karın içine yayılma olasılığı vardır. Bu riski önlemek amacıyla tüm yumurtalığın çıkarılması gerekebilir ve açık ameliyat ile güvenli bir şekilde karın boşluğu dışına alınır. Ayrıca eğer kist veya yumurtalık çıkarılıp ameliyat sırasında iyi veya kötü huylu olması açısından incelenir ve kötü huylu olduğu ortaya çıkarsa açık ameliyat ile devam edilebilir.