HPV aşısı (rahim ağzı kanseri aşısı) nedir?

HPV aşısı (İnsan Papilloma Virüsü), insanlarda HPV virüs enfeksiyonunu engellemek için geliştirilmiş bir aşıdır. HPV (İnsan Papilloma Virüsü), rahim ağzı kanseri ve genital bölgede (kadında vajina ve rahim ağzı, erkekte penis) siğillere neden olabilen bir virüstür. HPV aynı zamanda kadınlarda vajina ve anüs, erkeklerde ise penis ve anüs kanserine neden olabilir.

HPV virüsü nedir?

HPV virüsü sıklıkla 15-25 yaşları arasında bulaşmaktadır ve bulaşma riski partner (eş) sayısı ile artar. HPV virüsünün 100’den fazla tipi vardır ve bunların yaklaşık olarak 40 tanesi rahim ağzında enfeksiyona neden olur; bunların da 15’inin rahim ağzı kanserine neden olduğu bilinmektedir.

• HPV 6 ve 11 – Genital bölgede siğillere neden olurken, rahim ağzı kanserine neden olmazlar
• HPV 16 ve 18 – Rahim ağzı kanserine neden oldukları bilinen ve tüm rahim ağzı kanserlerinin %70’inden sorumlu HPV tipleridir. Ayrıca HPV 31, 33, 45, 52 ve 58 de rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık %20’sinden sorumludur.

HPV virüsü nasıl bulaşır?

HPV enfeksiyonu bulaşmış kişiler bunu, HPV bulaşmış bir başka bireyin genital sistemine veya ağzına dokunmak suretiyle alırlar. HPV ciltten cilde dokunmak suretiyle bulaşır. Bulaş tipik olarak cinsel ilişki ile olur, ancak diğer cinsel temas (oral veya anal seks) şekilleri veya el ile genital bölgenin teması sonrasında da bulaş gerçekleşebilir. HPV kan veya vücut sıvıları ile bulaşan bir virüs değildir. HPV insandan insana bulaştığından, canlı olmayan herhangi bir nesne ile temas ile (örn. tuvalet oturağı, havlu veya ortak kullanımda olan herhangi bir nesne) bulaşma gerçekleşmez. Ne yazık ki prezervatif kullanımı HPV bulaşmasını tamamen önlememektedir.

HPV enfeksiyonunun belirtileri nelerdir?

HPV virüsünün bulaşmasından sonra pek çok kişide herhangi bir belirti veya bulgu ortaya çıkmaz. Ayrıca yine birçok kişide enfeksiyon herhangi bir tedavi yapılmaksızın genellikle 2 yıl içinde kendiliğinden geçer. Ancak bazen HPV enfeksiyonu vücut tarafından atılamayabilir (%10-20) ve uzun süreli bir enfeksiyon sonrasında genital bölgede siğiller, rahim ağzı, vajina ve ağızda kanser gelişebilir. HPV virüsünün bulaşmasından genellikle 20-25 yıl sonra rahim ağzı kanseri ortaya çıktığından, aradaki süre zarfında düzenli rahim ağzı kanseri taraması yapılması olası bir kanser gelişiminin engellenmesinde faydalıdır. HPV virüsünün vücuttan atılmasını engelleyen faktörlerden biri de sigaradır ki, rahim ağzı kanseri riskini 4 kat artırmaktadır.

HPV testi nedir?

HPV testi, kadın cinsel organlarında ve rahim ağzında (serviks) HPV virüsü bulunup bulunmadığını saptamak için yapılır. Bunun için kullanılan iki grup test vardır. İlk gruptaki testler “co-test” olarak adlandırılır ve smear testi ile birlikte HPV testini içerir. Co-testin avantajı hem rahim ağzında kansere neden olabilecek hücresel bir değişiklik olup olmadığını belirlemek, hem de HPV virüsü varlığını saptamaktır. İkinci grupta ise sadece HPV varlığını araştıran testler bulunur. Bu testler rahim ağzında meydana gelen değişiklikleri göstermez.

Yukarda bahsi geçen testler bir doktor tarafından alınırken, günümüzde hastanın kendi kendine yapabileceği HPV testleri geliştirilmiştir. Son dönemde idrar örneğinden yapılan HPV testleri de gösterilmiş olsa da henüz bu testler kullanıma sunulmamıştır.

HPV mutlaka kansere neden olur mu?

Kadın veya erkek, HPV enfeksiyonu almış pek çok kişide kanser gelişmez. Bununla birlikte HPV enfeksiyonunu takiben kimde kanser ortaya çıkacağını söylemek de oldukça zordur. İşte bu nedenle HPV aşısı, pek çok bireyin HPV enfeksiyonundan ve ilerde gelişebilecek bir rahim ağzı veya vajina kanserine karşı korunmasına yardım edecektir.

Neden HPV aşısını yaptırmalıyım?

Aşı ile HPV enfeksiyonu geçirme olasılığınızı azaltmış olacaksınız ancak günümüzde mevcut olan aşılar sadece belirli HPV tiplerine karşı koruma sağladığından, aşılanmış olmakla rahim ağzı kanseri veya siğil olasılığı belirgin olarak azalsa da, tüm HPV tiplerine karşı korunma sağlanmış olmamaktadır. Günümüzde mevcut olan 3 HPV aşısı vardır:

• Gardasil® – Dört HPV tipine (HPV 6, 11, 16 ve 18) karşı koruma sağlar.
• Gardasil 9® – Dokuz HPV tipine (HPV, 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58) karşı koruma sağlar.
• Cervarix® – İki HPV tipine (HPV 16 ve 18) karşı koruma sağlar.

HPV aşısını kimler yaptırabilir?

9-26 yaş arasındaki kız çocukları ve kadınlar HPV aşısı yaptırabilir. Erkekler için de aynı yaş grubunda aşılama yapılabilmektedir. En yüksek korunma, ilk cinsel ilişkiden önce aşılama yapılmışsa sağlanmaktadır. HPV enfeksiyonu bulaşmış bir kişiye aşının etkisi yoktur. Aynı zamanda aşı, HPV enfeksiyonuna bağlı olarak ortaya çıkan rahim ağzı hücresel değişikliklerini de ortadan kaldırmaz. Bu nedenle, ilk cinsel deneyimden önce kız çocuklarının veya genç kızların aşılanması en doğru yaklaşımdır. Gebelik döneminde HPV aşısı uygulanmaz.

HPV enfeksiyonu olan kişiler de HPV aşısı yaptırabilir mi?

Evet. Kadın ve erkekte birçok HPV tipi enfeksiyon yapabilmektedir. Bu nedenle HPV enfeksiyonu geçiren bir kişinin, diğer HPV tipleri ile de enfeksiyonu olmaması için aşı faydalı olabilir.

HPV aşısı nasıl uygulanır?

HPV aşıları 3 doz halinde uygulanır:

• Gardasil® ve Gardasil 9® – İlk dozu takiben, 2 ay sonra ikinci doz ve ardından 6. ayda üçüncü doz uygulanır (0-2-6).
• Cervarix® – İlk dozu takiben 1 ay sonra ikinci doz ve ardında 6. ayda üçüncü doz yapılır (0-1-6).

HPV aşısının koruyuculuğu ne kadar sürer?

Bu konu günümüzde net olarak bilinmemektedir. Çünkü aşının piyasaya sürülmesinin üzerinden çok uzun bir zaman geçmedi. Şu anda aşının en az 8 yıl koruyucu olduğu bilinmektedir, ancak bu sürenin daha da uzun olduğu ve belki de tüm yaşam boyu koruyuculuğu olabileceği belirtilmektedir.

HPV aşısı yaptırdım, yine de smear ile rahim ağzı kanseri taraması yaptırmalı mıyım?

Evet. Mevcut aşılar tüm rahim ağzı kanserlerinin en az %70’ine karşı koruma sağlamaktadır (bu oran Gardasil 9® ile daha yüksek görünmektedir) ancak yine de aşılar sadece içerdikleri HPV tiplerine karşı koruma sağlamaktadır. Aşının içeriğinde olmayan bir HPV tipi ile enfeksiyon sonrasında yine de rahim ağzı kanseri gelişebilir. Bu nedenle olağan tarama kontrollerini sürdürmek mutlaka gereklidir. HPV aşıları riski azaltmaktadır ancak sıfırlamamaktadır.

HPV aşısını yaptırmadan önce herhangi bir test veya smear testine ihtiyaç yoktur. Aşılama sonrası ilk smear testi 21 yaşında uygulanabilir. Son yıllara ilk smear testinin 25 yaşında yapılmasına dair öneriler olsa da, bu henüz tam olarak kabul görmemiştir.

HPV aşısının yan etkileri nelerdir? Aşı hakkında olumsuz haberler doğru mu?

Her aşıda olduğu gibi, HPV aşısında bağlı olarak da, hafif olarak tanımlanabilecek yan etkiler ortaya çıkabilir. Bunlar arasında aşı yapılan bölgede kızarıklık, hassasiyet veya şişme ve nadiren de olsa Gardasil 9® sonrası baygınlık hissi olabilir. HPV aşıları içinde cıva bulunmamaktadır ve uzun dönem bilinen bir yan etkileri de yoktur.