İdrar kaçırma keyfinizi kaçırmasın !

İdrar kaçırma (istemsiz) oldukça sık karşılaşılan bir problem olup, aynı zamanda hastayı sosyal ve psikolojik olarak da rahatsız eden bir durumdur. İdrar kaçırma, yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir ve “mecburen” katlanmak zorunda değilsiniz. Her ne kadar yaşlı kadınlarda daha sık gözlense de, genç kadınlarda da ortaya çıkabilir. İdrar kaçırma bazı hastalıklara, ilaçlara veya zihinsel faaliyetlerdeki yetersizliğe bağlı olarak ortaya çıkabilir veya daha da kötüleşebilir.

Kaç tip idrar kaçırma vardır?

İdrar kaçırmanın farklı özellikler gösteren formları olmakla birlikte, en sık karşılaşılan 4 tip:

• Stres tipi idrar kaçırma – Stres tipi idrar kaçırmada, mesaneden idrarı dışarıya boşaltan kanalın (üretra) üzerinde yer alan ve idrar kontrolünü sağlayan kasların yeterli kasılma sağlayamamasına bağlı olarak özellikle karın içi basıncın arttığı durumlarda (örn. öksürmek, gülmek, ıkınmak, koşmak vb.) idrar kaçağının olmasıdır. Kadınlarda en sık gözlenen idrar kaçırma tipidir ve özellikle normal doğum yapan veya kilolu kadınlarda izlenir.
• Sıkışma tipi idrar kaçırma – Bu tip kaçırma “aşırı aktif mesane” olarak da bilinir. Aniden gelen sıkışma ve idrar hissi ile birlikte idrar kaçırma gözlenir. Bu tip idrar kaçırmayı tetikleyen bazı durumlar arasında eve döndüğünüzde kapı kilidini açmak, soğuk havada dışarı çıkmak, musluğun açılması veya elleri yıkamak sayılabilir. Normal şartlarda günde 8 kereye ve gece 1 kereye kadar idrara çıkmak normal olarak kabul edilir. Bunun üzerindeki tuvalet ihtiyacı “sık” olarak ifade edilir.
• Karışık tip idrar kaçırma – Hem stres tipi, hem de sıkışma tipi idrar kaçırma bir arada gözlenir.
• Taşma tipi idrar kaçırma – Mesanenin tamamen dolduğu durumlarda oluşur. Mesane kapasitesinin üzerinde idrar ile dolarsa, taşma tipinde idrar kaçırma gözlenebilir.

İdrar kaçırma varlığında tanı nasıl konur?

Birçok idrar kaçırma tipi basit egzersizler veya ilaçlar ile kontrol edilebilmektedir. Her ne kadar hastaların bir kısmı utanma veya kabullenme nedeniyle doktora gitmeyi ertelese de, doğru teşhis ve uygun tedavi ile hayat kalitesinin artabileceği unutulmamalıdır. Teşhis için yapılması gerekenler:

• İşeme günlüğü – Tuvalete kaç kez gittiğinizi ve ne kadar idrar yaptığınızı kaydettiğiniz bir formdur. Ayrıca ne kadar sıvı tükettiğiniz ve hangi durumlarda idrar kaçağı olduğunu da kaydetmeniz istenebilir. Hangi tip idrar kaçırması ve olası tedavisi hakkında doktorunuza bilgi verecektir.
• İdrar testi – İdrar testi ve idrar kültürü, idrar yolu enfeksiyonuna bağlı bir idrar kaçırması olup olmadığı konusunda bilgi verecektir. Ayrıca idrarda kan varlığı idrara yollarına ait diğer problemlerin tanısında da değerlidir.
• Ürodinamik test – Ürodinamik test ile mesanenin ne miktarda idrar depolayabileceği, kaçırmaya sebep olan sorunun ne olduğu ve idrar boşaltılmasında bir problem olup olmadığı konularında bilgi verecektir. Ürodinamik testin, özellikle ameliyat düşünülen ya da daha önce ameliyat yapılmış ancak idrar kaçırma problemi tekrar eden hastalarda yapılması daha uygundur.

İdrar kaçırma sorunu olan hastaların alabileceği önlemler nelerdir?

Aksine bir uyarı olmadığı sürece, günlük sıvı tüketiminin (özellikle yatmadan önce) kısıtlanması idrar kaçırma problemi olan kadınlara önerilmektedir. Normal şartlar altında, günlük olarak 2 litre sıvı tüketilmesi birçok kişi için yeterlidir. Bu sıvının da az miktarlarda ve düzenli aralıklarla tüketilmesi daha uygun bir yaklaşımdır.

Ayrıca bazı yiyecek ve içecekler şikayetleri alevlendirebilir. Bunlar arasında alkol, kafein, baharatlı veya asidik yiyecek ve içecekler sayılabilir. Kilolu kadınlarda idrar kaçırma problemi daha sık izlenir; bu nedenle kilolu iseniz kilo vermek sorunları azaltacaktır. Şeker hastalığının idrar kaçırma üzerine olumsuz etkisi bilinmektedir. Bu nedenle şeker hastalarının kan şeker değerinin normal veya normale yakın olması şikayetleri azaltacaktır. Bazı ilaçlar, özellikle idrar söktürücüler idrar miktarını artırıp, şikayetlerin artmasına neden olabilir.

Kabızlık, idrar kaçırma sorununu daha da alevlendirebilir. Bu nedenle kabız olmaktan kaçınmak amacıyla daha fazla (30 g/gün) lifli gıda tüketmek faydalı olabilir. Eğer kabızlık sorunu geçici değilse, tedavisi için bir doktora görünmenizde fayda olabilir.

İdrar kaçırmanın azaltılması amacıyla hastaların uygulayabileceği teknik ve egzersizler arasında “mesane jimnastiği” ve “Kegel egzersizleri” sayılabilir:

• Mesane jimnastiği – Bu işlemde belli aralıklarla tuvalet ihtiyacı olsun veya olmasın tuvalete gidilir (örneğin uyanık olduğunuz her 2 saatte bir). Eğer tuvalet ihtiyacı varsa giderilir, yoksa yapmaya çalışılır ancak gelmiyorsa bir sonraki planlı gidişe kadar beklenir. Zaman içinde aradaki süre uzatılır ve böylece 3-4 saat tuvaletten uzak kalmak sağlanabilir. Eğer zamanından önce idrarınız gelirse hemen tuvalete koşmayın, derin bir nefes alıp verin ve sakin kalın, idrar hissinin azaldığını düşünün ve mümkün olduğunca ayakta veya oturarak hissin azalmasını bekleyin; idrar hissi azalınca da yavaş adımlarla tuvalete gidin. Eğer arada başarısız denemeler olursa bu sizde hayal kırıklığı yaratmasın; çünkü mesane jimnastiği emek ister ve uzun bir süreç olabilir. Ancak sonucunda idrar hissini herhangi bir tedavi (ameliyat veya ilaç) olmaksızın kontrol edebilirsiniz.
• Kegel egzersizleri – Genel olarak idrar veya büyük abdesti tutmak istediğinizde yapılan “sıkma” şeklindeki kas hareketleri olarak tanımlanabilir. Özellikle aniden bastıran sıkışma hissi varlığında, ne ile uğraşıyorsanız bırakın ve hemen 3 kez “sık-bırak” şeklinde kas hareketi yapın. Bu mesane kasılmasını azaltarak idrar hissinin azalmasına neden olacak ve size tuvalete gidecek kadar zaman tanıyacaktır.

İdrar kaçırma varlığında tedavi seçenekleri nelerdir?

İdrar kaçırması olan kadınlarda farklı tedavi seçenekleri bulunmaktadır:

1. Pesser – Vajina içine yerleştirilen, genellikle silikondan imal edilen, çeşitli formlarda bükülebilir aletlerdir. Ameliyat istemeyen veya ilaç ya da cerrahi tedavinin uygun olmadığı hastalar için bir seçenek olabilir. Pesserler haftada bir veya iki kez vajina dışına çıkarılmalı, sabun ile temizlenmeli ve gece boyunca takılmadan istirahat edilmelidir. Eğer hasta kendi başına pesseri çıkartıp takamıyorsa bir doktor veya hemşire 3 veya 6 ayda bir pesseri kontrol edip, temizleyebilir ve yeniden yerine yerleştirebilir. Eğer düzenli olarak temizlenmezse, pesserler vajina içinde enfeksiyonlara ve yaraların oluşmasına neden olabilir.
2. İlaçlar
3. Ameliyat – Eğer stres tipi bir idrar kaçırması mevcut ise ameliyat ile en yüksek iyileşme sağlanır. Ancak cerrahi tedaviler çocuk isteği olmayan, ailesini tamamlamış kadınlar için uygundur, çünkü ameliyattan sonra doğum olursa idrar kaçırma tekrar edebilir.
4. Diğer – Daha az tercih edilen ve etkinlikleri sınırlı tedaviler arasında:

• • Akupunktur – Kısmen faydalı olabilir.
  • Botoks – Botoks, kaslarda geçici felç oluşturarak etki eden bir zehirdir. Diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalarda, mesaneye botoks enjeksiyonları ile sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisi yapılabilir. Ancak botoks tedavisi neticesinde mesane boşalmasında problem oluşabilir, bu durumda da idrarın boşaltılabilmesi için mesane içine sonda yerleştirilmesi gerekebilir. Botoksun tedavisi etkin ise 6 ayda bir tekrarlanabilir.
  • Sinir uyarılması – Ayak bileğinin dış kısmına yerleştirilen çok ince bir iğne ve bu iğneye verilen elektrik akımı ile mesaneyi kontrol eden sinirler uyarılarak idrar kaçırması tedavi edilebilir. İşlem ağrısızdır ve etkili olursa önce 3 ay boyunca haftada 1, daha sonra da aylık olarak tekrar edilir. Benzer bir şekilde, kalp piline benzer bir elektriksel bir uyarıcı ile “sakral” sinir uyarılarak idrar kaçırması veya eşlik eden şikayetlerde iyileşme sağlanabilir. Bu işlem için pil sistemi cerrahi olarak kalçanın üst kısmına yerleştirilir. Olası riskler arasında ağrı, pilin yerinden kayması veya enfeksiyon sayılabilir.
  • Ped kullanılması – Her ne kadar pedler idrar kaçırma tedavisinde kullanılmasa da, bazen gerekebilir. Adet kanaması için kullanılan pedler idrar kaçıran hastalar için genel olarak yeterli olmaz. Ped kullanımında amaç, cildin kuru ve temiz tutulması ve idrar kaçağına bağlı oluşan kokunun giderilmesidir. Eğer cilt sürekli olarak idrar ile temas ederse, ciltte enfeksiyona veya yara açılmasına neden olabilir.

İdrar kaçırmasında hangi ilaçlar kullanılır?

Sıkışma tipi idrar kaçırması olan hastalarda ilaç tedavisi faydalı olabilir. Bu amaçla kullanılan ilaçlar arasında darifenasin (örn: Emselex®), fesoterodin (örn: Toviaz®), mirabegron, oksibutinin (örn. Uropan®), solifenasin (örn. Kinzy®, Vesicare®), tolterodin (örn. Detrusitol®, Toltex®) ve trospium (örn. Spasmex®) sayılabilir.

Bu ilaçları bazı hastalar şikayetlerde düzelme gerçekleşinceye kadar alırken, bazı hastalar ise sürekli kullanmaktadır.

Bu ilaçlara bağlı olarak en sık ağız kuruluğu, kabızlık ve midede yanma ortaya çıkmaktadır. Mirabegron kan basıncını yükseltebildiğinden tansiyon hastaları için uygun değildir. Yaşlı hastalarda bu ilaçlara bağlı olarak az da olsa mesanenin tam olarak boşaltılamaması durumu gözlenebilir.

Menopozdaki kadınlarda vajina içine östrojen hormonu içeren krem veya fitil kullanılması da idrar kaçırma şikâyetlerini azaltabilir.

İdrar kaçırmasında uygulanabilecek ameliyatlar nelerdir?

İdrar kaçırma şikayeti olan hastalarda ameliyat özellikle stres tipi, yani karın içi basıncın arttığı durumlarda (örn. ıkınma, öksürme, hapşırma, gülme vb) idrar kaçıran hastalar için faydalı olabilen bir tedavi şeklidir. Stres tipi idrar kaçırma varlığında başka tedaviler de uygulanabilir ancak diğer tedaviler faydasız veya hasta için uygun değil ise cerrahi tedavi uygulanır.

İdrar kaçıran hastalarda yapılan ameliyatlar günümüzde genellikle açık ameliyat şeklinde değil, kapalı olarak veya çok küçük kesiler kullanılarak gerçekleştirilmektedir.

Bu amaçla uygulanabilecek ameliyat tipleri:

A. Askı ameliyatları – Bu tip ameliyatlarda amaç, idrarın mesaneden dışarı atılmasını sağlayan ve “üretra” adı verilen kanalın çevresinden bant şeklinde doğal veya sentetik bir materyal geçirilerek desteklenmesidir.

B. Burch ameliyatı – Kasıkta mesane ve üretra çevresinde yer alan dokular, kalçanın kemik kısmının ön tarafına dikişler ile sabitlenir. Açık veya kapalı ameliyat şeklinde yapılabilir.

C. Enjeksiyon – Üretra çevresine özel bir madde enjekte edilir ve enjeksiyon yapılan alanda kalınlaşma meydana gelir, bu da idrar kontrolüne yardımcı olur. Bu işlem genellikle daha önce ameliyat geçirmiş ancak hala idrara kaçırmaya devam eden hastalar için uygundur.

İdrar kaçırma ameliyatlarının riskleri nelerdir?

Bu tip ameliyatlara bağlı olarak en sık kanama, enfeksiyon ve mesane ya da üretra yaralanması ortaya çıkabilir. Ayrıca yapılan cerrahinin tipine bağlı olarak değişik derecelerde idrar yapma problemi veya idrarı tam olarak boşaltamama durumu gelişebilir. Nadiren ameliyat sonrasında kasık ağrısı veya cinsel ilişki sonrasında ağrı ortaya çıkabilir.

Bazı hastalarda ameliyat sonrası idrar kaçırma devam edebilir veya idrar kaçırma özelliği değişebilir. Özellikle cerrahi öncesi aksırma, öksürme, ıkınma veya gülme gibi karın içi basıncın arttığı durumlarda idrar kaçağı olurken, cerrahi sonrası sıkışma hissi ile birlikte gelen ve genellikle “tuvalete yetişemeyip” idrar kaçırma olarak tarif edilen durum ortaya çıkabilir.

İdrar kaçırma ameliyatları kesin çözüm müdür?

Ne yazık ki hayır. Birçok hastada diğer tedaviler ile giderilemeyen problem ameliyat ile çözülmekteyse de, bazı hastalarda ameliyat sonrasında hala idrar kaçırma problemi devam ediyor olabilir.

İdrar kaçırma ameliyatı sonrasında gebe kalırsam ne olur?

İdrar kaçırma ameliyatları kesin olarak çocuk sahibi olmak istemeyen hastalar için uygundur. Çünkü ameliyattan sonra gebe kalınırsa, karın içi basıncında ortaya çıkan belirgin artış ve olası bir normal doğum idrar kaçırma sorununun tekrarlamasına neden olabilecektir.